Πραγματείες

Οι δράσεις του ΙΕΜΚ επεκτείνονται και στην προαγωγή της έρευνας με ενεργητικό τρόπο, χρηματοδοτώντας πρωτότυπες πραγματείες (projects) από εσωτερικούς ή εξωτερικούς συνεργάτες του Ινστιτούτου. Οι πραγματείες είναι η έμπρακτη μορφή ενθάρρυνσης της ερευνητικής δραστηριότητας για όλα τα πεδία της μουσικής έρευνας από νέους Επιστήμονες (Μεταπτυχιακούς φοιτητές, υπ. Διδάκτορες, Μετα-διδάκτορες και νέους Διδάκτορες), που επιχορηγείται από το ΙΕΜΚ.

Στόχος του ΙΕΜΚ είναι η πρωτότυπη και όσο το δυνατόν διευρυμένη θεματολογία των πραγματειών, ώστε να καλύπτονται όλο και περισσότερα είδη μουσικής, επιστημονικά και καλλιτεχνικά πεδία, που καταγράφονται στην ηλεκτρονική τράπεζα του ΙΕΜΚ. Οι πραγματείες γίνονται σε συνεργασία με Τμήματα ή/και Ερευνητικά Εργαστήρια Πανεπιστημιακών Τμημάτων, είτε αυτόνομα είτε δι-ιδρυματικά, και εποπτεύονται από Καθηγητή ή Καθηγητές Πανεπιστημίου, και κατά περίπτωση από Μέντορες (καλλιτέχνες εγνωσμένου κύρους).

Το ΙΕΜΚ συνεργάζεται με τους εξής φορείς:

• Αθηναϊκό Καλλιτεχνικό Δίκτυο
• Εργαστήριο Εθνομουσικολογίας και Πολιτισμικής Ανθρωπολογίας του Τμ. Μουσικών Σπουδών του Ε.Κ.Π.Α.
• Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Μουσικής Ακουστικής και Ταλαντώσεων του Τμ. Τεχνών Ήχου και Εικόνας του Ιονίου Παν/μίου
• Εργαστήριο Μουσικής Ακουστικής και Τεχνολογίας του Τμ. Μουσικών Σπουδών του Ε.Κ.Π.Α.
• Εργαστήριο Οπτικής Ανθρωπολογίας: Εικόνα, Μουσική, Κείμενο του Τμ. Κοινωνιολογίας του Παν/μίου Κρήτης
• Εργαστήριο Πολιτισμικών και Οπτικών Σπουδών του Τμ. Δημοσιογραφίας και Μ.Μ.Ε. του Α.Π.Θ.
• Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών “Αθλητικός Τουρισμός, Οργάνωση Δρώμενων, Χορός” του Τ.Ε.Φ.Α.Α. του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης.
• Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Παν/μίου Αιγαίου
• Τμήμα Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών του Ε.Κ.Π.Α.
• Τμήμα Τεχνών Ήχου και Εικόνας του Ιονίου Παν/μίου
• Τμήμα Φιλολογίας του Ε.Κ.Π.Α.
• Τομέας Ιστορίας Νεότερων Χρόνων, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΑΓΜΑΤΕΙΩΝ

ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ

1. Η πολιτισμική κληρονομιά της Σμύρνης: Μουσικά τοπία ενός κοσμοπολίτικου λιμανιού στις αρχές του 20ου αιώνα

Περίληψη
H Σμύρνη –τουλάχιστον μέχρι την καταστροφή της– αποτέλεσε ένα κοσμοπολίτικο λιμάνι της Ανατολικής Μεσογείου, ένα διαπολιτισμικό κέντρο συναντήσεων, μουσικών ανταλλαγών και ευρύτερων πολιτισμικών συναρμογών, με έντονο ελληνικό στοιχείο. H αξιοσημείωτη εμπορική δραστηριότητα συνέβαλε με ουσιαστικό τρόπο στην κοινωνική ανάπτυξη της περιοχής και βασίστηκε στο πλούσιο μωσαϊκό εθνοτήτων, πολιτισμών, τάσεων και ιδεών –συχνά διαφορετικών– που ήρθαν σε επαφή και διαμόρφωσαν αυτό που πλέον σήμερα αντιλαμβανόμαστε ως σμυρναίικη μουσικοχορευτική κληρονομιά. Έντεχνη μουσική από τη Δύση, αλλά και ανατολίτικοι αμανέδες, εκκλησιαστικά τροπάρια, σμυρναίικα και πολίτικα ρεμπέτικα, ελαφρά τραγούδια, αρμένικα και εβραϊκά μουσικά ιδιώματα, ευρωπαϊκή μουσική, αλλά και η αιγαιοπελαγίτικη μουσικο-χορευτική παράδοση –όλα τα παραπάνω ως όψεις της πολιτισμικής καθημερινότητας της Σμύρνης διερευνώνται και παρουσιάζονται μέσα από παραδείγματα και αναφορές σε σημαντικά είδη, πρόσωπα και θεσμούς που κυριάρχησαν κατά τα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα στο λεγόμενο «Παρίσι της Ανατολής».

Η υπό εκπόνηση μελέτη στοχεύει τόσο σε μία ευρεία επισκόπηση των ιδιαίτερων τοπικών μουσικοχορευτικών μορφωμάτων σε συνάρτηση με τις κοινωνικές εξελίξεις της εποχής εκείνης όσο και των πολιτισμικών επιρροών που άσκησε στη μεταγενέστερη καλλιτεχνική δημιουργία η έλευση των Μικρασιατών προσφύγων στην ενδοχώρα και στη νησιωτική Ελλάδα. Η γραπτή πραγματεία συνοδεύεται από οπτικοακουστικό υλικό.

Θεσμικοί Φορείς
• Εργαστήριο Εθνομουσικολογίας και Πολιτισμικής Ανθρωπολογίας, Τμήμα Μουσικών Σπουδών, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

• Αθηναϊκό Καλλιτεχνικό Δίκτυο

Ερευνητική Ομάδα

Επιστημονικός Υπεύθυνος:
Νίκος Πουλάκης, Δρ. Μουσικολογίας, Ε.ΔΙ.Π., Εργαστήριο Εθνομουσικολογίας και Πολιτισμικής Ανθρωπολογίας, Τμήμα Μουσικών Σπουδών, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Επιστημονικός Συνεργάτης:
Σπύρος Πρατίλας, Υποψήφιος Διδάκτορας, Εργαστήριο Εθνομουσικολογίας και Πολιτισμικής Ανθρωπολογίας, Τμήμα Μουσικών Σπουδών, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Μέντορες:
Κυριάκος Γκουβέντας, Μπάμπης Τσέρτος, Γιώργος Μονεμβασίτης

Η πραγματεία διαθέσιμη εδώ

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

2. Τραγουδώντας την Ελλάδα: Εκφάνσεις της εικόνας του Έλληνα στη σύγχρονη ελληνική μουσική δημιουργία και στιχουργία

Περίληψη
Η εν λόγω πραγματεία θα επιχειρήσει να χαρτογραφήσει και ν’ αναλύσει τους τρόπους που το σύγχρονο ελληνικό τραγούδι αναφέρεται στην Ελλάδα, στους Έλληνες και τις Ελληνίδες.

Η περίοδος εστίασης της μελέτης είναι από τη Μεταπολίτευση ως σήμερα και η διερεύνηση θα γίνει σε επίπεδο δημοφιλών στίχων από διαφορετικά μουσικά είδη, καθώς και σε ενδεχόμενες οπτικοποιήσεις τους μέσα από τα σχετικά βίντεο κλιπ, ενώ θα ληφθούν υπόψη και συνεντεύξεις μουσικών, που έρχονται να σχολιάσουν το ζήτημα της ελληνικότητας στον δημόσιο λόγο. Θα επιχειρηθεί, επίσης, ταξινόμηση ανά είδος και δημιουργούς, έτσι ώστε να γίνει περισσότερο κατανοητό σε ποιες περιπτώσεις έχουμε πιο συχνή αναφορά αλλά και με ποιο τρόπο και ποιο το ιδεολογικό υπόβαθρο κάθε φορά. Κεντρικό στην όλη έρευνα είναι το ερώτημα εάν το λαϊκό τραγούδι προσδίδει στην ελληνικότητα διαφορετικές ή παρόμοιες ιδιότητες σε σχέση με το έντεχνο και σε σχέση μ’ εκείνο που έχει περισσότερο δυτικές επιρροές (όπως ροκ, ποπ, χιπ-χοπ κ.τλ.). Επίσης, ιδιαίτερη εστίαση θα δοθεί σε εκείνες τις περιπτώσεις που ο Νεοέλληνας σκιαγραφείται ως μια κατά βάση αμφίθυμη, προβληματική ή και ανεπιθύμητη ταυτότητα από συγκεκριμένα είδη μουσικής, που έρχονται να ασκήσουν κριτική στα εθνικά χαρακτηριστικά του παρόντος, είτε σε σύγκριση με άλλα ξένα είτε με αυτά του παρελθόντος. Σε όλα τα παραδείγματα μελοποίησης της ελληνικής ταυτότητας σημασία θα δοθεί και στη συγκυρία (π.χ. οικονομική κρίση, πολιτικά γεγονότα, περίοδοι κοινωνικής ομαλότητας κτλ.). Στην εν λόγω πραγματεία θα γίνει και μια παράλληλη ιστορική μουσικολογική ανασκόπηση της «ελληνικότητας» στο μεταπολεμικό τραγούδι μέχρι τη μεταπολίτευση με κριτήρια που ξεφεύγουν από την στιχουργία και αφορούν τη μουσική αυτή καθαυτή, όπως και τις ιδεολογικές τοποθετήσεις των δημιουργών της εποχής.

Θεσμικοί Φορείς

• Εργαστήριο Πολιτισμικών και Οπτικών Σπουδών, Τμ. Δημοσιογραφίας και Μ.Μ.Ε., Α.Π.Θ.

• Τμήμα Τεχνών Ήχου και Εικόνας, Ιόνιο Παν/μιο

Ερευνητική ομάδα

Επιστημονικός υπεύθυνος:
Βασίλης Βαμβακάς, Αν. Καθηγητής, Τμ. Δημοσιογραφίας και Μ.Μ.Ε., Α.Π.Θ.

Επιστημονικοί συνεργάτες:
Ρενάτα Δαλιανούδη, Αν. Καθηγήτρια, Τμ. Τεχνών Ήχου και Εικόνας, Ιόνιο Παν/μιο
Παναγής Παναγιωτόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης, Ε.Κ.Π.Α.
Θωμάς Λιούτας, απόφοιτος Καλών Τεχνών, Msc στην Πολιτιστική Διαχείριση και Επικοινωνία, Α.Π.Θ.

Διάρκεια
Νοέμβριος 2023 – Μάιος 2024

ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΚΑΙ ΨΗΦΙΑΚΑ ΜΕΣΑ

3. Κατασκευή ψηφιακού μουσικού οργάνου με διαδικασίες φυσικής μοντελοποίησης, ως διαδικασία ανάδειξης ιστορικών μουσικών οργάνων

Περίληψη
Η έκθεση ιστορικών μουσικών οργάνων σε μουσεία αποτελεί, πλέον, ζητούμενο σε παγκόσμιο επίπεδο. Στόχος της πραγματείας είναι η κατασκευή εικονικού μουσικού οργάνου που θα προσομοιάζει στο φυσικό πρωτότυπο, χρησιμοποιώντας τεχνικές φυσικής μοντελοποίησης, ενώ τα δεδομένα εισόδου παρέχονται από προσομοίωση της μηχανικής συμπεριφοράς του οργάνου με τη χρήση της μεθόδου των πεπερασμένων στοιχείων. Το εικονικό όργανο θα μπορεί να παιχτεί με τη χρήση ενός MIDI πληκτρολογίου σε μια εφαρμογή Τ.Π.Ε. (Τεχνολογίας Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών).

Οι φάσεις του έργου περιλαμβάνουν την ανίχνευση, χαρτογράφηση και αξιολόγηση ιστορικών μουσικών οργάνων, την εφαρμογή των προαναφερθεισών αρχών φυσικής μοντελοποίησης και την εξασφάλιση της διαδικασίας μέσω της αίτησης παροχής διπλώματος ευρεσιτεχνίας.

Θεσμικοί Φορείς

• Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Μουσικής Ακουστικής και Ταλαντώσεων, Τμ. Τεχνών Ήχου και Εικόνας, Ιόνιο Παν/μιο

• Τμ. Πληροφορικής και Επικοινωνιών, Ε.Κ.Π.Α.

Ερευνητική ομάδα

Επιστημονικός Υπεύθυνος:
Διονύσιος Κατερέλος, Αναπληρωτής Καθηγητής, Ιόνιο Παν/μιο

Επιστημονικός Συνεργάτης:
Σπυρίδων Πολυχρονόπουλος, Δρ. Επιστημονικός Συνεργάτης Τμ. Πληροφορικής και Επικοινωνιών, Ε.Κ.Π.Α.

Διάρκεια
Ιανουάριος 2023 – Ιούνιος 2024

ΜΟΥΣΙΚΕΣ ΔΙΑΣΚΕΥΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

4. Διασκευές λαϊκών & παραδοσιακών τραγουδιών και ο αντίκτυπός τους στους χρήστες του διαδικτύου

Περίληψη
Η επαναδιαπραγμάτευση οικείων μουσικών σχημάτων μέσω διασκευών είναι ένα αδιαμφισβήτητο γεγονός. Η έννοια της παράδοσης ενέχει ούτως ή άλλως την αλλαγή. Πολλά μουσικά σχήματα εστιάζουν τη δημιουργία τους στη διασκευή γνωστών τραγουδιών από τη λαϊκή και τη δημοτική παράδοση. Σε τι συνίσταται η κάθε διασκευή; Σε διαφορετική ενορχήστρωση μόνο, σε αλλαγή ρυθμού ή και στα δύο; Με την εθνογραφική μέθοδο on line θα εξεταστεί αν οι διασκευές αυτές γίνονται αγόγγυστα αποδεκτές από το μουσικό κοινό και πώς προσλαμβάνουν οι χρήστες δημοφιλών ιστοτόπων με μουσική (π.χ. YouTube, Spotify, Tik Tok) τέτοιου είδους νέες προτάσεις. Μελετώντας τα σχόλια των χρηστών, θα επιδιώξουμε να προσεγγίσουμε την έννοια της νοσταλγίας και της «μουσικής οικειότητας», και τον τρόπο που αυτές ανατροφοδοτούνται από τις διασκευές τέτοιων μουσικών θεμάτων. Θα διερευνηθεί, επίσης, αν οι διασκευές λειτουργούν, όπως τα αντίστοιχα λαϊκά και παραδοσιακά τραγούδια στα οποία βασίζονται, ή αν οι αλλαγές που επιφέρουν τέμνουν τη ‘συνέχεια’ και δημιουργούν ρωγμές στην αίσθηση της αναπόλησης και του νόστου.

Θεσμικοί Φορείς

• Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Αιγαίου

• Τμήμα Φιλολογίας, Ε.Κ.Π.Α.

Ερευνητική ομάδα

Επιστημονικός Υπεύθυνος:
Γιώργος Κατσαδώρος, Αναπληρωτής Καθηγητής Λαογραφίας, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Αιγαίου

Επιστημονικοί Συνεργάτες:
Αφροδίτη-Λήδια Νουνάνακη, Διδάκτωρ Λαογραφίας, Ε.Κ.Π.Α.

Η πραγματεία διαθέσιμη εδώ

ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΨΗΦΙΑΚΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ

5. Μουσική και κείμενο στην ηλεκτρονική προφορικότητα. Η περίπτωση του ηλεκτρονικού μοιρολογιού στην Κρήτη

Περίληψη
Η εν λόγω πραγματεία ερευνά το ηλεκτρονικό μοιρολόι στην Κρήτη, ως νέα μορφή ηλεκτρονικής προφορικότητας και δημόσιας έκφρασης του πόνου, με ή χωρίς μουσική, που διαμεσολαβείται από τη σύγχρονη τεχνολογία και τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης, σε σχέση με τα παραδοσιακά μοιρολόγια.

Η Κρήτη ανέκαθεν παρουσίαζε πολιτισμικές ιδιαιτερότητες, που την καθιστούν γόνιμο πεδίο έρευνας σε ό,τι αφορά τη μουσική, τον χορό και την ποίηση. Από προηγούμενες έρευνες μου που σχετίζονται με τα μοιρολόγια και τις επιθανάτιες τελετουργίες εντοπίστηκε μια νέα υβριδική μορφή τελετουργικού θρήνου: το ηλεκτρονικό μοιρολόι, το οποίο δημιουργείται και κοινοποιείται μέσω των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης. Το ηλεκτρονικό μοιρολόι φαίνεται να φέρει τα παραδοσιακά στοιχεία των μοιρολογιών, όπως εντοπίζονται και καταγράφονται στην παραδοσιακή κοινωνία του νησιού, μέσα σε ένα εντελώς νέο πλαίσιο, που δομεί νέες κανονικότητες και νέα όρια. Η γέννηση των ηλεκτρονικών μοιρολογιών συχνά συνοδεύεται από μια προσπάθεια μουσικής έκφρασης του πόνου. Έτσι προκύπτουν τραγούδια και μαντινάδες που πυροδοτούνται, όπως ακριβώς και το μοιρολόι, από το βαθύ βιωμένο συναίσθημα του πόνου, και εκφράζονται μέσω τεχνολογίας.

Θεσμικοί Φορείς

• Εργαστήριο Οπτικής Ανθρωπολογίας: «Εικόνα, Μουσική, Κείμενο», Τμ. Κοινωνιολογίας, Παν/μιο Κρήτης

• Τμ. Τεχνών Ήχου και Εικόνας, Ιόνιο Παν/μιο

Ερευνητική Ομάδα

Επιστημονικός Υπεύθυνος:
Άρης Τσαντηρόπουλος, Αν. Καθηγητής Κοιν. Ανθρωπολογίας, Τμ. Κοινωνιολογίας, Παν/μιο Κρήτης

Επιστημονική Συνεργάτιδα:
Αγγελική Λυγινού, υπ. Διδάκτωρ, Τμ. Τεχνών Ήχου και Εικόνας, Ιόνιο Παν/μιο

Διάρκεια
Σεπτέμβριος 2023 – Δεκέμβριος 2024

ΜΟΥΣΙΚΗ (ΚΑΙ) ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

6. Η ιστορία της ηχοληψίας στην Ελλάδα: Αφηγήσεις ζωής των ανθρώπων που παράγουν μουσική

Περίληψη
Η ανάγκη του ανθρώπου για αποτύπωση και διαιώνιση του λόγου, του ήχου και της μουσικής οδήγησε στην ηχητική καταγραφή. Από το 1877 γίνονται προσπάθειες για τη δημιουργία ειδικών συσκευών ηχογράφησης, ενώ στις μέρες μας έχουμε φτάσει στη δημιουργία υβριδικών και σύγχρονων στούντιο. Η δυνατότητα καταγραφής, αποθήκευσης και μελέτης της μουσικής και των ιδιωμάτων της δίνουν τις προοπτικές για την εξέταση μουσικολογικών ζητημάτων, που αφορούν τους τομείς της Ψυχοακουστικής, της Ανθρωπολογίας της Μουσικής, της Ιστορικής Μουσικολογίας κ.ά. Το σημαντικότερο κομμάτι της ιστορίας της ηχοληψίας είναι οι άνθρωποι πίσω από τις κονσόλες, οι ανώνυμοι ήρωες της δισκογραφίας, οι ηχολήπτες, που ασχολήθηκαν με την συγκεκριμένη τέχνη στο πέρασμα του χρόνου από τα πρώτα βήματα μέχρι και σήμερα. Μια απαραίτητη μελέτη που πρέπει να διεξαχθεί, αποτελεί η έρευνα των ατόμων που έφεραν στον ελληνικό χώρο τη διαδικασία ηχογράφησης και την εξέλιξαν μέσα στον χώρο και τον χρόνο.  Mια μελέτη για τους ανθρώπους που “μεσολάβησαν” για να ακούμε τις μουσικές και τα τραγούδια των σπουδαίων δημιουργών και ερμηνευτών. Συνεντεύξεις και αφηγήσεις ζωής από τους εν ζωή -σε σύνταξη ή εν ενεργεία- ηχολήπτες. Μια μελέτη για τις τεχνικές της ηχοληψίας την εποχή ακμής του ελληνικού εμπορικού κινηματογράφου και της εμπορικής δισκογραφίας κατά τις δεκαετίες 50, 60, 70 μέχρι σήμερα.

Η έρευνα θα διεξαχθεί υπό μορφή συνεντεύξεων και οι ερωτήσεις θα αφορούν τις πληροφορίες για την προέλευση της μουσικής τεχνολογίας στην Ελλάδα, τη συσχέτιση των τεχνικών της επεξεργασίας του ήχου με τα παλαιά μέσα και τις διαδικασίες ολοκλήρωσης μιας μουσικής παραγωγής με βάση τον εκάστοτε τεχνικό ήχου.

Θεσμικοί Φορείς

• Εργαστήριο Μουσικής Ακουστικής και Τεχνολογίας – Τμ. Μουσικών Σπουδών, Ε.Κ.Π.Α.
• Αθηναϊκό Καλλιτεχνικό Δίκτυο

Ερευνητική Ομάδα

Επιστημονική Υπεύθυνη:
Αναστασία Γεωργάκη, Καθηγήτρια, Τμ. Μουσικών Σπουδών, Ε.Κ.Π.Α.

Επιστημονικοί Συνεργάτες:
Ιωάννης Μαλαφής, Ε.ΔΙ.Π., υπ. Διδάκτωρ, Τμ. Μουσικών Σπουδών, Ε.Κ.Π.Α.
Κων/νος Κατσαντώνης, Μsc ΤΠΕ και Μουσικο-παιδαγωγικά, εξωτερικός συνεργάτης Εργαστηρίου Μουσικής Ακουστικής και Τεχνολογίας. Τμ. Μουσικών Σπουδών, Ε.Κ.Π.Α.

Μέντορες:
Γιώργος Καρυώτης (ηχολήπτης), Σωτήρης Παπαδόπουλος (ηχολήπτης) 

Διάρκεια
Ιούνιος 2023 – Δεκέμβριος 2024

ΜΟΥΣΙΚΗ, ΘΕΑΤΡΟ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ

7. Η σάτιρα στον «γύψο»: Διασκευές δημοφιλών τραγουδιών και λογοκριτικές πρακτικές στις Επιθεωρήσεις κατά την επταετία 1967-1974  

Περίληψη
Στην συγκεκριμένη πραγματεία θα επιχειρηθεί μια καταγραφή των τρόπων που χρησιμοποίησαν οι συγγραφείς των επιθεωρησιακών παραστάσεων  ώστε  κατά την διάρκεια της δικτατορίας των συνταγματαρχών (1967-1974) να ξεπεραστούν τα ασφυκτικά πλαίσια που έθεταν οι λογοκριτικοί μηχανισμοί του καθεστώτος και να πραγματοποιηθεί -κατά το δυνατόν- μια γενικότερη κριτική της εσωτερικής πολιτικής ζωής, των κοινωνικών μετασχηματισμών αλλά και των διεθνών εξελίξεων. Βασικό κορμό της μελέτης μας θα αποτελέσουν τα κείμενα των επιθεωρήσεων της περιόδου, ενώ η έμφαση θα δοθεί στη σατιρική διασκευή δημοφιλών  τραγουδιών από τους συγγραφείς των θεατρικών κειμένων. Παράλληλα, θα εξεταστούν οι λογοκριτικές πρακτικές  του καθεστώτος, προκειμένου να περιοριστούν ή να εξαλειφθούν οι επικριτικές πτυχές των διασκευασμένων τραγουδιών ή των θεατρικών διαλόγων, οι διαδικασίες αδειοδότησης των έργων, οι αδυναμίες και τα κενά των λογοκριτικών μηχανισμών αλλά και οι επιπτώσεις στους δημιουργούς, όταν αγνοούσαν τις σχετικές οδηγίες. Τέλος, αντικείμενο της μελέτης αποτελεί και η επίδραση του συγκεκριμένου είδους στη διαμόρφωση ενός είδους ψυχολογικής και διανοητικής αντίστασης από το κοινό απέναντι στη δικτατορία. Η συγγραφή της πραγματείας βασίζεται στην αξιοποίηση ανέκδοτου αρχειακού υλικού των κρατικών υπηρεσιών, των κειμένων  των επιθεωρήσεων, των αναμνήσεων των πρωταγωνιστών και των  δημοσιευμάτων του Τύπου.

Θεσμικοί Φορείς

• Τομέας Ιστορίας Νεότερων Χρόνων, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

Ερευνητική ομάδα

Επιστημονικός Υπεύθυνος:
Λάμπρος Φλιτούρης, Eπίκουρος Kαθηγητής, Τμ. Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Παν/μιο Ιωαννίνων

Επιστημονικός συνεργάτης:
Γρηγόρης Κολύδας, Διδάκτορας, Τμ. Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Παν/μιο Ιωαννίνων

Η πραγματεία διαθέσιμη εδώ

ΜΟΥΣΙΚΗ (ΚΑΙ) ΕΘΝΟΓΡΑΦΙΑ

8. Η μουσικοχορευτική παράδοση των Σαρακατσαναίων της Βουλγαρίας

Περίληψη
Οι  Σαρακατσαναίοι ως νομάδες κτηνοτρόφοι, ζούσαν στα βουνά το καλοκαίρι και το χειμώνα στα χειμαδιά διασκορπισμένοι σ’ ολόκληρη την ηπειρωτική Ελλάδα. Κοιτίδα των Σαρακατσαναίων ήταν η οροσειρά της κεντρικής και νότιας Πίνδου και η Ρούμελη με επίκεντρο τα Άγραφα. Ο διασκορπισμός των Σαρακατσαναίων  έγινε επί Τουρκοκρατίας σε τρεις φάσεις: Πρώτη μετακίνηση  γίνεται με την επανάσταση του Διονύσιου του Σκυλόσοφου στην Ήπειρο το 1611, προς τα Ανατολικά της Ηπείρου. Η δεύτερη μετακίνηση γίνεται το 1665, κατά τον διωγμό των Σαρακατσάνων από τους Τούρκους, από την περιοχή Σακαρετσιού-Αγράφων προς τη Θεσσαλία μέχρι τον Όλυμπο. Η μεγάλη μετακίνηση των Σαρακατσαναίων έγινε στα χρόνια του Αλή Πασά από το 1788 μέχρι και το 1821, στους πολέμους που είχε με τους Σουλιώτες και τον Κατσαντώνη, καθώς και στα χρόνια της μεγάλης επανάστασης. Εκείνη την εποχή έγινε η προς βορά μετακίνηση των Σαρακατσαναίων στη Μακεδονία, Σερβία, Θράκη, Τουρκία, Βουλγαρία. Oι κύριες εστίες στις οποίες υπήρχε η πολιτιστική εθνοτική ομάδα των Σαρακατσαναίων βρίσκονταν -όσον αφορά την επικράτεια της Βουλγαρίας- στις περιοχές Στανκε Δημητρόφ, Σαμακόβ, η Μπεργκόβιτζα, Βράτσα, Καρλβο, Καζανλίκ, Σίπκα, Κάρναμπατ, Μαγκλίς, Κότελε, Σλίβεν.

Σκοπός της έρευνας είναι η καταγραφή της μουσικοχορευτικής παράδοσης των Σαρακατσαναίων της Βουλγαρίας στην επαρχία Σλίβεν. Ειδικότερα, η έρευνα στοχεύει στην καταγραφή μουσικής, ελληνόφωνων τραγουδιών και χορών της συγκεκριμένης πολιτιστικής εθνοτικής ομάδας. Η συλλογή των δεδομένων θα πραγματοποιηθεί μέσω συνεντεύξεων με μόνιμους κατοίκους της περιοχής, οι οποίοι διακρίνονται για την αυξημένη εγγυρότητα και αξιοπιστία των πληροφορίων τους και με επιτόπιες καταγραφές κατά την διάρκεια μουσικοχορευτικών περιστάσεων (εορτές, πανηγύρια). Θα παραδοθεί τελική απολογιστική έκθεση και  ψηφιοποιημένο υλικό.

Θεσμικοί Φορείς

• Π.Μ.Σ. “Αθλητικός Τουρισμός, Οργάνωση Δρώμενων, Χορός” του Τ.Ε.Φ.Α.Α. του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης.

Ερευνητική ομάδα

Επιστημονικός Υπεύθυνος:
Γουλιμάρης Δημήτριος, Καθηγητής στη Σχολή Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού (Σ.Ε.Φ.Α.Α.) του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (Δ.Π.Θ.),

Επιστημονικοί Συνεργάτες:
Μπίστας Αργύριος (Τελειόφοιτος φοιτητής στην Σχολή Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού (Σ.Ε.Φ.Α.Α.) του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (Δ.Π.Θ.)
Βασίλης Σερμπέζης, Αφυπηρετήσας Αναπληρωτής Καθηγητής Σ.Ε.Φ.Α.Α.  Δ.Π.Θ.

Συνεργάτες:
Χρήστος Χρηστόφ, Πρόεδρος του Συλλόγου Σαρακατσαναίων Βουλγαρίας
Έλενα Κοζάροβα, Χοροδιδάσκαλος του Συλλόγου Σαρακατσαναίων Βουλγαρίας
Δημήτρης Κυριακού, Ερευνητής Σαρακατσαναίων της Βουλγαρίας

Διάρκεια
Μάρτιος 2024 – Οκτώβριος 2024

ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΨΗΦΙΑΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ

9. Η εικόνα της Ελλάδας μέσα από τη μουσική των βιντεοπαιχνιδιών

Περίληψη

Μεγάλη διαδικτυακή έρευνα που βρίσκεται σε εξέλιξη, έχει αποκαλύψει ότι μεταξύ των ετών 1979-2023, περισσότερα από χίλια βιντεοπαιχνίδια που κυκλοφόρησαν παγκοσμίως, άντλησαν έμπνευση από την ελληνική ιστορία, τη μυθολογία και τους χαρακτήρες της. Μια καταγραφή και ανάλυση της μουσικής υπόκρουσης των παιχνιδιών αυτών, θα μπορούσε να φανερώσει αν οι δημιουργοί τους επέλεξαν αρχαίους ή αρχαιοπρεπείς σκοπούς για να τα συνοδεύσουν, αναγνωρίσιμα θέματα που παραπέμπουν στον (αρχαίο ή νεότερο) ελληνικό πολιτισμό, ή πιο εμπορικούς ρυθμούς και μελωδίες από την παγκόσμια μουσική σκηνή. Μια άλλη ενδιαφέρουσα παράμετρος είναι η εξέταση του είδους και του ύφους της μουσικής, που επιλέγεται για τα βιντεοπαιχνίδια (που έχουν θέμα αρχαιο-ελληνικό), όπως και το αν η διαμεσολάβηση της τεχνολογίας παίζει ρόλο στην επιλογή του ύφους και του στυλ της μουσικής.

Θεσμικοί φορείς

• Παιδαγωγικό Δημοτικής Εκπαίδευσης Πανεπιστημίου Αιγαίου

Ερευνητική Ομάδα

Επιστημονικός Υπεύθυνος:

Γιώργος Κατσαδώρος, Καθηγητής Λαογραφίας, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστημίου Αιγαίου

Επιστημονικός Συνεργάτης:

Ευάγγελος Βαλασιάδης, Δρ Λαογραφίας Πανεπιστημίου Αιγαίου

Η πραγματεία διαθέσιμη εδώ

ΕΘΝΟΜΟΥΣΙΚΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΣΤΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ

10. Το δημοτικό τραγούδι ως είδος «θεάματος»

Περίληψη

Το δημοτικό τραγούδι «σημαίνεται» στις επιτελέσεις του, δεν μπορούμε να το δούμε αποκομμένο από τα δρώμενά του. Μέσα από αυτά θεωρείται το «συλλογικό ταμείο», από το οποίο οι μη αστικές, συμβιωτικές και αγροτοκτηνοτροφικές κοινότητες αντλούν και οριοθετούν την πολιτισμική τους ταυτότητα. Το «πρωτογενές» υλικό που αντλούμε από τα λαϊκά δρώμενα είναι – από τη μια- ενταγμένο στον φυσικό του χωροχρόνο, από την άλλη, εμπνέει και δομεί μουσικοθεατρικές παραστάσεις και σύγχρονες ερμηνείες και εκτελέσεις [performances]. Ως εκ τούτου, παρατηρείται η δημιουργία νέων «πολιτισμικών πλαισίων», όπου το δημοτικό τραγούδι συνεργάζεται με τις παραστατικές τέχνες. Με βάση τα έως τώρα θεωρητικά δεδομένα, η παρούσα έρευνα προτείνει την  «επιτέλεση στον μικρότοπο» [microtopio performance], με την οποία διαπραγματεύεται τη θέση και την ένταξη του δημοτικού τραγουδιού σε περιβάλλοντα «δεύτερης» ανάγνωσης, διδασκαλίας και ερμηνείας – εκτέλεσής του: από τις αγροτοκτηνοτροφικές κοινότητες στα σύγχρονα αστικά πολυπολιτισμικά και καλλιτεχνικά περιβάλλοντα. Ως πρόγραμμα αυτο-εθνογραφικής έρευνας α) συνδυάζει την εφαρμοσμένη Εθνομουσικολογία και την Πολιτισμική Ανθρωπολογία με τις Παραστατικές Τέχνες (διεπιστημονική έρευνα και ενσώματες & έμφωνες επιτελεστικές πρακτικές: ο εαυτός, σώμα και φωνή ως εργαλεία επιτέλεσης στο υπό διερεύνηση καλλιτεχνικό πεδίο) και β) λειτουργεί ως όρος «ομπρέλα» στην Ανθρωπολογία της Τέχνης και στις Παραστατικές Τέχνες για τις εκπαιδευτικές και καλλιτεχνικές δράσεις του γράφοντος που έχουν την μορφή -επί σκηνής- «θεάματος». Τέλος, η έρευνα με τον παρόντα προσανατολισμό και περιεχόμενο στοχεύει στον δημιουργικό αναστοχασμό των σχέσεων μεταξύ θεωρητικής και βασισμένης στην πρακτική [practice based] καλλιτεχνικής έρευνας και σαφέστατα στον προσδιορισμό ενός δημιουργικού μέλλοντος του εθνομουσικολογικού αυτού υλικού (εντός του χώρου των παραστατικών τεχνών) στο πλαίσιο της σύγχρονης διαχείρισης, της προαγωγής και της παραγωγής του ως πολιτισμικού αγαθού.

Θεσμικοί φορείς

• Τμ. Τεχνών Ήχου και Εικόνας, Ιόνιο Παν/μιο

Επιστημονική Ομάδα

Επιστημονικός Υπεύθυνος:

Ρενάτα Δαλιανούδη, Αν. Καθηγήτρια, Τμ. Τεχνών Ήχου και Εικόνας, Ιόνιο Παν/μιο (άμισθη)

Επιστημονικός Συνεργάτης:

Παναγιώτης Σδούκος, Υπ. Διδάκτορας Τμ. Τεχνών, Ήχου & Εικόνας, Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Εκπαιδευτικός & Ερμηνευτής

Διάρκεια

Μάρτιος 2024 – Μάιος 2024